Kiedy boli, środki przeciwbólowe mogą szybko przynieść ulgę i pozwolić biec dalej. Ale łykane bez umiaru, mogą mieć fatalne skutki dla Twojego zdrowia. Piotr Pflegel z „Runner’s World” Polska daje praktyczne porady.
Stephanie Ehret, amerykańska ultramaratonka, wygrała 24-godzinny bieg z rekordowym czasem. Ale zanim zdążyła się nacieszyć wygraną, poczuła się źle. Zaczęła wymiotować, dostała gorączki, w końcu trzeba było wezwać pogotowie, które zabrało ją do szpitala. „Jeszcze nigdy nie czułam się tak beznadziejnie. Byłam przekonana, że umrę” – mówiła.
Uwaga na nerki!
Co się stało? 12 tabletek ibuprofenu, które Stephanie zażyła przed i w trakcie biegu, okazało się niemal zabójcze dla jej nerek. Nerki są narażone na stres już przez same wstrząsy podczas biegu i rosnącą przy przedłużającym się obciążeniu utratę elektrolitów. W efekcie mogą wystąpić mikrokrwawienia, które skutkują brązowawoczerwonym kolorem moczu.
U Stephanie lekarze stwierdzili dodatkowo rabdomiolizę, w której komórki przeciążonych mięśni „tracą szczelność”, białko mięśni (mioglobina) dostaje się do krwi i w końcu uszkadza kłębuszki nerkowe, prowadząc do ostrej niewydolności nerek. Chroni nas przed tym prostoglandyna – hormon, który zwiększa przepływ w nerkach i przyczynia się do lepszego usuwania substancji szkodliwych. Ale wydzielanie tego właśnie hormonu hamują niesteroidowe środki przeciwzapalne, takie jak ibuprofen, paracetamol etc.
Powszechne nadużywanie
Inny głośny przykład to Ivan Klasnić, 29-letni zawodowy piłkarz, do 2008 roku napastnik Werderu Brema, który z powodu niewydolności nerek jest już po dwóch transplantacjach. Krytykuje opiekujących się nim lekarzy za to, że przy ograniczonej sprawności nerek latami podawali mu przed grą szkodliwe dla tego organu środki przeciwbólowe.
Również inni sportowcy potwierdzają, że stało się to powszechną praktyką w sporcie zawodowym. Nadużywanie leków od dawna jest też czymś normalnym w sporcie amatorskim – w maratonie co trzeci zawodnik zażywa przed startem tabletkę przeciwbólową.
Wymagania żołądka
„Biegacze łykają pigułki przed biegiem, bo myślą, że w ten sposób podniosą swój próg bólu podczas biegu i złagodzą dolegliwości po obciążeniu – mówi profesor Kay Brune, dyrektor Instytutu Farmakologii Uniwersytetu w Erlangen. – Potencjalne pozytywne efekty zażycia leku NSAR przed lub w czasie biegu są niewielkie w porównaniu z negatywnymi” – dodaje.
Oprócz uszkodzeń nerek, środki takie jak kwas acetylosalicylowy, diklofenak i ibuprofen uderzają przede wszystkim w żołądek i jelita. Podczas wysiłku sportowego są one słabo zaopatrzone w krew, bo jest ona tłoczona głównie do mięśni. Kiedy dodamy jeszcze środek przeciwbólowy, który hamuje wydzielanie enzymu cyklooksygenazy i tym samym wytwarzanie hormonów chroniących błonę śluzową, następstwem mogą być nudności, wymioty, biegunka, krwawienia albo skurcze.
Zagrażające życiu
A może być jeszcze gorzej, bo cyklooksygenaza chroni też serce. Ponadto środki przeciwbólowe podnoszą ciśnienie krwi, które i tak rośnie podczas wysiłku. Dlatego, zwłaszcza u pacjentów z nadciśnieniem, może tak skoczyć, że dojdzie do zawału serca albo udaru mózgu. Jeżeli biegacze przyjmują środki przeciwbólowe podczas maratonu albo biegu wielogodzinnego, wzrasta też ryzyko wystąpienia hiponatremii, czyli niedoboru sodu, co może z kolei doprowadzić do obrzmienia mózgu i poważnego zagrożenia życia. Dlatego ważne jest, by w czasie maratonu pić odpowiednią ilość napojów izotonicznych.
Przy ostrym bólu
Profesor Brune nie potępia środków przeciwbólowych jako takich, bo właściwie stosowane są na pewno pomocne. „Zwłaszcza sportowcy nie powinni lekceważyć skutków ubocznych zarówno krótkotrwałego przyjmowania dużych dawek, jak i długotrwałego małych. Bo środki przeciwbólowe to nie witaminy!” – twierdzi.
Chronienie się przed bólem mogącym wystąpić podczas uprawiania sportu poprzez łykanie tabletek to błędna strategia. Tabletka łykana „na zapas” jest bez sensu. Jeżeli po zawodach coś Cię boli, zażyj jednorazowo 400 mg ibuprofenu albo 25 mg diklofenaku, popijając wodą. Oczywiście przy założeniu, że masz zdrowe nerki, nie cierpisz na nadciśnienie i masz w organizmie dość wody i soli.
Trzymaj się tych zasad zawsze, gdy sięgasz po tabletkę przeciwbólową!
1. Nie bierz ich przed i w trakcie treningu lub zawodów.
2. Jeśli masz chore nerki, cierpisz na nadciśnienie tętnicze albo inną chorobę, zawsze spytaj lekarza, zanim coś zażyjesz.
3. Nigdy na pusty żołądek!
4. Zawsze z dużą ilością płynu.
5. Nigdy nie przekraczaj maksymalnej dawki dziennej!
6. Jeśli skończyłeś 55 lat, masz problemy z żołądkiem albo zażywasz środek przeciwbólowy przez dłuższy czas, dodatkowo weź leki osłonowe z grupy inhibitorów pompy protonowej.
7. Długotrwałe zażywanie leków zawsze konsultuj z lekarzem.
8. Nie mieszaj różnych leków NSAR.
9. Po ostrej kontuzji przyjmuj maksymalną dawkę leku najwyżej przez trzy dni, a potem ją zmniejsz.
Tabletki są dla ludzi. Zobacz, kiedy je brać, i kiedy przestać.
KWAS ACETYLOSALICYLOWY
Działanie: przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe. Pomoże Ci, gdy czujesz, że łapie Cię przeziębienie, na ból głowy, ból zęba. Małe dawki chronią też przed zawałem i przed udarem mózgu.
Maksymalna dawka dzienna: 3000 mg
Niektóre skutki uboczne: Nadużywanie może uszkodzić błonę śluzową żołądka.
Ważne dla sportowców: Aspiryna zmniejsza krzepliwość krwi, więc jeśli Twój sport jest urazowy (np. jesteś bokserem) i często krwawisz lub masz siniaki, to wybierz coś innego.
DIKLOFENAK
Działanie: przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe. Dobrze zwalcza bóle mięśniowe, reumatyczne, w maściach stosuje się miejscowo np. na stłuczenia i nadwerężenia mięśni i więzadeł.
Maksymalna dawka dzienna: 300 mg
Niektóre skutki uboczne: Mogą wystąpić dolegliwości ze strony układu pokarmowego (biegunka, wzdęcia).
Ważne dla sportowców: Diklofenak często stosuje się w maściach. Nie można jednak zapomnieć, że przez skórę również przedostaje się do organizmu.
PARACETAMOL
Działanie: przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe. Stosuje się go w umiarkowanych bólach głowy i mięśni.
Maksymalna dawka dzienna: 4000 mg
Niektóre skutki uboczne: Paracetamol jest lekiem dosyć bezpiecznym, dlatego można go podawać nawet dzieciom. Nadużywanie może jednak uszkodzić wątrobę.
Ważne dla sportowców: Działanie przeciwbólowe tego leku jest umiarkowane, dlatego przy silnym bólu łatwo go przedawkować. Uważaj na to!
IBUPROFEN
Działanie: przeciwbólowe, przeciwzapalne i przeciwgorączkowe. Dobrze zwalcza bóle mięśniowe i reumatyczne. Dobry na tzw. bóle krzyża.
Maksymalna dawka dzienna: 1200 mg (o ile lekarz nie zaleci inaczej)
Niektóre skutki uboczne: Mogą wystąpić dolegliwości ze strony układu pokarmowego (biegunka, wzdęcia, ból brzucha etc.).
Ważne dla sportowców: Nie powinno się mieszać z innymi niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi. Uwaga zwłaszcza na połączenie z diklofenakiem (również w maści).